برای ترویج حجاب در جامعه لازم است بنیان‌ها و ارکان آن را در نظر بگیریم؛ مواردی مثل ترویج عفاف در جامعه می‌تواند ضمن در امان نگه داشتن افراد از بی‌بندوباری، به آنها برای زندگی سالم کمک کند.
دکتر زهرا حجازی، استاد حوزه و دانشگاه و کارشناس مسائل اسلامی، به بررسی روش‌ها و ضرورت‌های ترویج عفاف و حجاب در جامعه پرداخته است.
می‌دانیم که حجاب زیرمجموعه بحث عفت است. اما چرا موضوع عفت و زیست عفیفانه آن اندازه‌ای که باید، مورد توجه قرار نمی‌گیرد؟
ما در آموزش عفاف و حجاب و نهادی کردن بحث حجاب، آن نگاه کل‌گرایانه را به بحث عفت نداریم. به طوری که کار به جایی رسیده که بحث عفت به بحث حجاب کانال خورده و هر وقت بحث از عفت می‌شود، حجاب به ذهن می‌رسد و هر وقت حرف از رعایت حجاب است، عفت به ذهن متبادر می‌شود.
در عین حال وقتی از زیست عفیفانه صحبت می‌شود یا گفته می‌شود باید عفت رعایت شود، افراد تنها سراغ خانم‌ها می‌روند. این یک عملکرد بسیار غلط را ایجاد می‌کند. البته بحث زاییده الان نیست بلکه شاید سابقه تاریخی داشته است. به عنوان مثال اگر در یک محله‌ای دختر و پسری مرتکب خلافی شوند و رابطه غلطی برقرار کنند، آن قدر که آن دختر به بی‌عفتی متهم می‌شود، پسر متهم نمی‌شود.
اساساً در حالی که این قضیه طرفینی است نه می‌شود گفت عامل فساد و تباهی زنان هستند فقط و نه می‌شود گفت عامل فساد فقط مردان هستند. درواقع قضیه طرفینی است و لذا ما در سیستمی که برای آموزش مسائل مربوط به عفت پی می‌گیریم، باید به هر دو مورد توجه کنیم. به خصوص گاهی وقت‌ها فکر می‌کنم دختران در این رابطه نیاز به حمایت بیشتری دارند.
چرا؟
چون وقتی که مرز عفت مراعات نمی‌شود، در نهایی‌ترین شکل خودش که ممکن است یک رابطه نامشروع باشد، مثلاً خدای ناکرده منجر به پیدایش یک چیز بسیار غلط و شنیعی مثل بارداری ناخواسته شود، ارتباط و تعلق این فرزند به دختر روشن است ولی ارتباط آن مرد یا پسر به این بچه معلوم نیست.
در ارتباط با این جریان، اگر ما این قضیه را به طور جدی مورد توجه قرار ندهیم، کسانی طالب این جریان غلط خواهند بود، چون این رفتار پساوردی برایشان ندارد، نه در نگرش اجتماعی و نه در فیزیک اندام‌هایشان. ولی برای یک طرف یعنی خانم، هم نگرش اجتماعی کاملاً متفاوت است و هم در ظاهر خانم نمایان می‌شود که فرزند دارد.
نمی‌خواهم بگوییم اباهه‌گری ترویج کنیم و بگوییم هیچ کس بد نباشد یا در نگرش تلقی اجتماعی رفتارش غلط نباشد، می‌خواهم بگویم هر دو گروه مخاطب هستند و نظر دین هم همینطور است.
تسنیم: با این تعبیر موضوع عفت باید به همه مردم جامعه، هم زنان و هم مردان، آموزش داده شود و این موضوع خاص زنان جامعه نیست. چنین رویکردی در آموزه‌های دینی هم وجود دارد؟
رویکرد روایات و قرآن کریم به گونه‌ای است که اساس عفت را به همه مردم متعلق می‌داند. در اسلام بحث نگاه و نظر مطرح است که خطاب قرآن در این رابطه هم متوجه مرد است و هم متوجه زن و اتفاقاً توجه ویژه‌ای به مردان دارد. چون همه ماجرا از آن نگاه شروع می‌شود.
این رویکرد بسیار مهم و اساسی است. در روایت داریم که نگاه نامه‌رسان عقل است. انسان‌ها با نگاه کردن پیام‌های خود را منتقل می‌کنند. اگر نگاه رعایت شود، خیلی اتفاقات بد نمی‌افتد.
پس وقتی بحث از حجاب کنیم، بحث از عفت می‌کنیم و بعد به سراغ ارکان می‌رویم. اشاره کردید برای اینکه عفت در جامعه شکل بگیرد، باید نگاه‌ها کنترل شود. چه مواردی دیگری در زیرمجموعه عفت اجتماعی و زیست عفیفانه مطرح است که باید به آن توجه کرد؟
یکی همین مطلب است که به طور جدی عفت نگاه آموزش داده شود. حتی دختران عفیف و محجبه ما با انواع و اقسام حجاب‌هایی که انتخاب می‌کنند قبول دارند که نگاه را باید رعایت کنند؛ چه دختران پاک و معصوم و چه پسران پاک و معصوم. چه‌بسا عده‌ای از همین نوجوان‌ها که فقط به خاطر عدم کنترل نگاه، در دام شهوت خود یا مسائل این چنینی افتادند.
مورد دیگر این است که ما غیرت را آموزش بدهیم. یعنی به پسران خودمان بحث غیرت را آموزش دهیم و خانواده‌ها همان طور که دختران را می‌نشانند و نصیحت می‌کنند و درباره عفت و حجاب نکاتی را می‌گویند که خیلی کار درستی است، به پسران خودشان هم آموزش بدهند که شما نگاهتان را باید حفظ کنید و این دختری که در کوچه و خیابان می‌بینید مثل خواهر خودتان است.
زنان در حفظ عفت، قوی‌تر از مردان عمل می‌کنند
اگر قرار است یک مرد و زن به هم برخورد نکنند، مثلاً وقتی در یک تاکسی نشسته‌اند، باید به آنها آموزش بدهیم. چون می‌دانیم هر نوع برخوردی برای هر دو حرام است و اشکال دارد.
دقت کنید که بسیار اتفاق می‌افتد که یک خانم در تاکسی برای اینکه بدنش با آقایان برخورد نداشته باشد، می‌گوید دو نفر حساب می‌کند تا راحت‌تر در تاکسی بنشیند و در امان بماند. اما آیا اتفاق افتاده که با مردی مواجه شویم که برای اینکه بدنش با خانمی تماس پیدا نکند بگوید آقای راننده من دو نفر حساب می‌کنم؟! این در حالی است که همان اندازه این برخورد برای مرد حرام است که برای خانم حرام است و اشکال دارد.
شاید عفت و حیای بیشتر در وجود خانم‌ها یا میل بیشتر آنها به عفیف بودن موجب می‌شود که این طور برخورد کنند یا در اثر رعایت نکردن، مسائل و مشکلات بیشتری گریبانگیر آنها می‌شود. در حالی که آقایان این اندازه عفت اجتماعی را لازم نمی‌بینند.
بله. اما دلیل این اتفاق چیست؟ چون ما پوشش و عفت را به خانم‌ها منوط کرده‌ایم در حالی که می‌بایست به زن و مرد، دختر و پسر، بدون در نظر گرفتن جنسیت این موضوع را آموزش می‌دادیم.
دقت کنید که در اینجا بحث آموزش مطرح است. همان طور که اشاره کردید خانم‌ها یک میل و کشش درونی برای حفظ عفت دارند که مرتبط با کرامت انسانی آنهاست.
تسنیم: با این وجود حتی آموزش دادن عفت به دخترها مهمتر از پسرهاست. این مطلب را قبول دارید؟
همین طور است. چون دختران در اثر عدم رعایت مرز عفت، با گرفتاری‌ها و مشکلات زیادی در زندگی‌شان مواجه می‌شوند. یعنی اولین اتفاقی که می‌افتد این است که وقتی کسی متعرض جسم آنها می‌شود در صورتی که خود دختر رعایت حریم را نکند، این اتفاق آغاز ورودشان به فحشاست. به دلیل این نوع مسائل، موضوع آموزش عفت بسیار اهمیت دارد.
البته راه‌های دیگری هم برای ترویج عفت وجود دارد. مثلاً امکان ازدواج را برای افراد فراهم کنیم یا ازدواج آسان را در جامعه ترویج بدهیم که خود این موضوع می‌تواند ضمن کمک کردن به تحکیم خانواده، عفت و حجاب را در جامعه رواج دهد.
